کالبدشناسی سوسک
بسیاری از مردم به محض دیدن سوسک می توانند آن ها را تشخیص بدهند. این حشرات معمولاً به رنگ های سیاه و قهوه ای مشاهده می شوند. در این مطلب قصد داریم اصلی ترین ویژگی های ساختاری و مشخصات سوسک ها را بیان کنیم.
شاخک و بال ها
طول شاخک های بسیاری از آن ها معمولا بین 12 تا 50 میلی متر است. جنس نر سوسک ها معمولاً دارای بال هستند اما جنس ماده، بالدار نیست. آن هایی که دارای بال های ابتدایی و کوچک هستند، قادر به پرواز نمی باشند. اگرچه سوسک ها گاهی به صورت دسته ای جداگانه در نظر گرفته می شوند، با این حال، اشتراکات زیادی با حشرات دارند.
بخش های اصلی بدن
بدن سوسک ها به سه بخش عمده و اصلی سر، سینه و ناحیه شکم تقسیم می شود. آن ها دارای سه جفت پای بنددار، یک جفت شاخک در بالای سر و یک پوشش خارجی محکم و سخت هستند. سوسک ها در طول عمر خود چندین بار پوست اندازی می کنند.
پس از هر پوست اندازی، اغلب سوسک ها ظاهری سفید خواهند داشت. در طول این مدت، بسیار آسیب پذیر و ضعیف هستند تا زمانی که هورمون Bursicon منجر به سفتی، سختی و تیره رنگ شدن پوسته خارجی آن ها شود.
اغلب اوقات یک سوسک می تواند هنگام پوست اندازی، یک عضو از دست رفته و یا آسیب دیده بدن خود را مجددا رشد دهد. او حتی می تواند پوست اندازی خود را به تأخیر بیندازد تا اندام جدید، فرصت رشد بیابد.
سرهای این حشرات منزلگاه چشم ها، شاخک ها و دهان آن ها می باشد. برخلاف ذهنیت عموم مردم، مغز سوسک ها نیز در سرشان واقع است. قابل ذکر است اغلب فعالیت های سیستم عصبی سوسک ها در عقده های عصبی موجود در کل بدن آن ها انجام می شود. به همین دلیل است که سوسک ها بدون سر نیز بیش از یک هفته می توانند بدون هیچ مشکلی به زندگی خود ادامه دهند. این ویژگی ها از بین بردن سوسک ها را دشوارتر می کند.
مطلب دیگر اینکه عمل دم و بازدم یا تنفس آن ها از طریق بینی یا دهانشان انجام نمی شود. بلکه این فعالیت بدنی از طریق مجراها یا سوراخ های موجود در کناره های بدنشان امکان پذیر است.
هر چند چشم های سوسک به اندازه سنجاقک ها و یا مگس های خانگی، واضح و مشخص نیست، اما چشم های آن ها مرکب و دارای سلول های گیرنده نور به نام اوماتیدیا است. این سلول ها توسط یک حلقه سخت و محکم احاطه شده اند. سوسک ها به واسطه این چشم مرکب، دنیای اطراف خود را به صورت موزاییکی می بییند.
دهان سوسک شبیه دهان حشرات دیگر و بسیار متفاوت از دهان پستانداران است. اما بسیاری از اجزای دهانی آن ها، عملکردی همانند دهان پستانداران را بر عهده دارند:
- لب بالایی و لب زیرین
- دو فک زیرین که همانند دندان دارای سطوحی برای قطعه قطعه و آسیاب کردن غذاها است
- دو آرواره بالایی در دهان که غذای جویده شده توسط سوسک را مخلوط می کنند
شاخک های متحرک آن ها به عنوان ابزاری برای حس کردن و بوییدن دنیای اطراف به کار می رود. شاخک های سوسک ها شبیه تارهایی از نخ به نظر می رسند. ولی در واقع آن ها از قطعاتی بسیار ریز و پوشیده از مو تشکیل شده اند. این قطعات، در نزدیکی سر، کوتاه تر و قطورتر و در نوک آن، نازک تر و کشیده تر هستند.
معمولاً شاخک های سوسک ها حتی زمانی که از سر سوسک جدا شوند، به تحریکات پی در پی پیرامون خود واکنش نشان می دهند. محققان از این پدیده برای ساخت یک ابزار نوسان سنج بهره برده اند. پژوهشگران از این ابزار برای برای مطالعه فرومون ها یا مواد شیمیایی که برای جذب سوسک های دیگر به کار می رود، استفاده می کنند. این فرومون ها می توانند برای تهیه طعمه هایی قویتر برای سوسک ها، استفاده شوند.
سینه
سینه، محل اتصال سه جفت پا و در صورت وجود، دو جفت بال است. هر جفت از پاها، از روی قسمتی از سینه که به آن متصل شده اند نامگذاری می شوند:
* پاهای متصل شده به پیش سینه که به سر سوسک نزدیکتر و نیز کوتاهترین پاهای سوسک ها هستند. وقتی سوسک ها می دوند این جفت از پاها شبیه ترمز عمل می کنند. همچنین بخشی از پیش سینه، سر سوسک ها را احاطه کرده است.
* پاهای میانی سوسک ها نیز در قسمت میانی سینه آن ها قرار دارد که با هر سرعتی که سوسک حرکت می کند، به جلو و عقب حرکت می کنند.
* پاهای عقبی سوسک ها در واقع، پاهای کشیده و بزرگتری هستند که سوسک ها را به سمت جلو حرکت می دهند. آن ها با استفاده از این پاهای بزرگ، می توانند در هر ثانیه 50 برابر طول بدن خود حرکت کنند. اگر یک انسان با چنین سرعتی حرکت کند می تواند در هر ساعت 200 مایل بدود! هنگامی که سوسک با چنین سرعتی می دود، گاه بر روی پاهای عقبی خود بلند می شود.
کالبدشناسی پاهای سوسک ها
این سه جفت پا در اصل دارای اندازه و عملکردی متفاوت، اما بخش ها و حرکاتی یکسان هستند. بالاترین بخش و قطعه از پا، coxa نامیده می شوند که پا را به قست سینه متصل می کند. بخش های دیگر پا، به بخش های پاهای انسان شباهت دارد.
* trochanter مانند زانو عمل می کنند و سبب می شوند که سوسک ها بتوانند پاهای خود را خم کنند.
* Femur و tibia شبیه استخوان های ران و ساق پا عمل می کنند.
* Tarsus شبیه قوزک پا و پا عمل می کند. این قسمت با داشتن حالت قلاب مانند، سبب می شود که آن ها بتوانند به راحتی از دیوارها و سقف های خانه ها بالا و پایین بروند.
هر کدام از پاهای سوسک ها همانند یک فنر به سمت بالا و پایین و همانند یک آونگ به جلو و عقب حرکت می کنند. پاهای جلو و عقب در یک سمت بدن، و نیز پای میانی سمت دیگر، همزمان حرکت می کنند. به همین علت است که سوسک ها می توانند تقریباً رو هر سطحی حرکت کنند.
زمانی که سوسک ها با حدأکثر سرعت می دوند، پاهای آن ها 27 بار در هر ثانیه به سمت عقب و جلو حرکت می کنند. وقتی که آن ها روی سقف می دوند، گام های بلندتری لازم است تا از افتادن آن ها جلوگیری کند. در حقیقت نسبت به راه رفتن روی یک دیوار، آن ها انرژی بسیار زیادی را برای راه رفتن به صورت وارونه روی سقف صرف می کنند. در صورت مشاهده سوسک در خانه باید اقدام در جهت نابودی این آفات را آغاز کنید.
شکم
اغلب حشرات شکم قطعه بندی شده را دارند که بیشتر اندام های داخلی آن ها را در بر می گیرد و سوسک ها نیز از این قاعده مستثنی نیستند. درون ناحیه شکمی سوسک ها قلب لوله ای شکلی وجود دارد که خون را به سمت اندام ها و بافت ها حرکت می دهد.
برخلاف خون انسان ها، خون سوسک ها از هموگلبین برای حمل اکسیژن استفاده نمی کند؛ به همین دلیل خون سوسک ها به جای اینکه قرمز باشد، بی رنگ است. همچنین جریان خون سوسک ها، از نوع سیستم گردش خون بسته نمی باشد. با اینکه سرخرگ آئورت، خون را به سمت ارگان های مهم بدنشان حمل می کند، ولی مقدار زیادی از خون در میان فضاهایی به نام هموسل جریان دارد.
قابل ذکر است که سوسک ها چربی را با روشی متفاوت از انسان ها، در بدن خود ذخیره می کنند. آن ها به جای اینکه چربی را در تمام بدن پخش نمایند، این چربی ها را در یک قسمت مرکزی به نام اندام چربی ذخیره می کنند.
سیستم گوارشی یک سوسک نیز داخل شکمش واقع شده است و به نوع ساده تری از سیستم گوارشی پستانداران شباهت دارد. هرچند سیستم گوارشی سوسک، دارای سازگاری های بسیار زیادی است که او را قادر می سازد که از سلولز و مواد سفت و سخت دیگر تغذیه کند.
یکی از این سازگاری ها بخشی است که غذای بلعیده شده را تا زمانی که یک قسمت دندانه دار و مضرس از دستگاه گوارش، بتواند آن را ساییده و نرم کند، در خود نگه می دارد. همچنین کیسه هایی به نام کیسه های معدی وجود دارد که حاوی آنزیم ها و میکروب هایی است که هضم غذا را ادامه می دهند. این سازگاری های دستگاه گوارش، به ویژه زمانی که سوسک ها از سلولز و یا چوب تغذیه می کنند بسیار مهم است. تنها، زمانی که مواد غذایی به طور کامل تجزیه شوند، روده میانی قادر به جذب مواد مغذی خواهد بود.
دو زائده کوتاه به نام Cerci، در قسمت خارجی و پایینی شکم سوسک ها وجود دارد. این ساختارها که شبیه شاخک های سوسک ها هستند، می توانند به عنوان یک اندام حسی عمل کنند.
یکی از عصب های موجود در بدن سوسک ها به آن ها این امکان را می دهد که جریان هوا را در اطراف Cerci تشخیص دهند. به همین دلیل است که سوسک ها زمانی که شما سعی می کنید آن ها را بگیرید یا بکشید می توانند به سرعت از سر راه شما کنار روند و بگریزند. همچنین موقعیت مکانی سیستم تناسلی سوسک ها داخل شکم آن ها است.
سوسک ها ممکن است نابود نشدنی و فناناپذیر به نظر برسند اما آن ها غذایی لذیذ برای گونه ای از حیوانات دیگر هستند. برخی از زنبورهای بی عسل برای پرورش تخم های خود از سوسک ها استفاده می کنند. زنبور ماده، سوسک را نیش می زند و یا شاخک های آن را قطع می کند تا او را خلع سلاح کند. سپس تخم هایش را درون سوسک قرار می دهد؛ یعنی همان جایی که تخم ها تا زمان هچ شدن در آنجا رشد می کنند. به علاوه، یک آفت خانگی دیگر، یعنی صدپا نیز از نوزاد سوسک ها تغذیه می کند.
ولی در نظر داشته باشید که تنها راه قطعی از بین بردن سوسک ها و تخم آن ها، استفاده از قویترین سم سوسک کش می باشد.
